زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

حد اکبر قیاس





حد اکبر قیاس یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای محمول نتیجه قیاس است.
[۳] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۷.



۱ - توضیح اصطلاح



«حد اکبر» یا «اکبر» یکی از حدود قیاس است که در نتیجه قیاس، «محمول» واقع می‌شود و مقدمه‌ای که مشتمل بر آن باشد «کبرا» نام دارد؛ مانند: زید عالم است و هر عالمی اکرامش لازم است پس زید اکرامش لازم است. لزوم اکرام که در نتیجه قیاس محمول واقع شده، حد اکبر است.
[۶] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۰۷.
[۷] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.
[۸] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۰۸.
[۹] جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۱.
[۱۰] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.


۲ - وجه تسمیه



وجه تسمیه این حد از حدود قیاس به حد اکبر، این است که در نتیجه قیاس، محمول واقع می‌شود و محمول نسبت به موضوع، کلیت و شمول دارد. مترادف‌های حد اکبر عبارت‌اند از: اعظم، اکبر (حد)، حد اخیر، حد مهین، طرف اعظم و طرف اکبر.
[۱۳] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۸۵.
[۱۴] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۹۵.
[۱۵] ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۱۱.
[۱۶] ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۱۱۰.


۳ - مستندات مقاله



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق.
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۴ - پانویس


 
۱. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۲.    
۲. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۹۱.    
۳. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۷.
۴. سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۹۸.    
۵. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۳.    
۶. ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۰۷.
۷. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.
۸. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۰۸.
۹. جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق، ص۱۸۱.
۱۰. شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
۱۱. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۷.    
۱۲. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۱.    
۱۳. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۸۵.
۱۴. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۹۵.
۱۵. ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۱۱.
۱۶. ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۱۱۰.


۵ - منبع


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حد اکبر قیاس»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۷.    
خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۲۸.    






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.